Đoàn KTQP Sông Mã được thành lập theo Quyết định số 81/ QĐ-BQP ngày 14/06/2002 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (lấy phiên hiệu Đoàn 326) đứng chân trên địa bàn 15 xã, 03 huyện, 02 tỉnh (08 xã thuộc huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La; 07 xã thuộc 02 huyện Điện Biên và Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên) với 211 bản, 10 cụm dân cư.

Khu KTQP Sông Mã có diện tích tự nhiên trên 242.857 ha, dân số 72.401 người, 98,3% đồng bào là dân tộc thiểu số định cư lâu đời ven các dòng suối và trên sườn núi cao; địa hình phức tạp, vực sâu, vách đá dựng đứng, giao thông đi lại khó khăn. Vào mùa mưa, địa bàn thường xuất hiện các hiện tượng nước suối dâng cao cục bộ gây lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, cuốn trôi các công trình, cầu cống, nhà cửa, hoa màu, tài sản nhân dân. 99% số hộ gia đình trong Vùng dự án sống bằng nông nghiệp, dựa vào nương rẫy, sản xuất tự cung, tự cấp, tỷ lệ mù chữ trong độ tuổi từ 35 đến 60 chiếm trên 25% dân số.

Đặc biệt, nơi đây còn tồn tại nhiều hủ tục lạc hậu lâu đời trong nhân dân như cúng ma, trừ tà, bắt vợ, tảo hôn, con trai được lấy nhiều vợ, phụ nữ không được đi học, ở nhà làm nương, lấy chồng sinh con...; cái đói, cái nghèo, khó khăn cứ đeo bám trong đời sống người dân. Sốp Cộp là huyện nghèo, điều kiện kinh tế, văn hoá, xã hội, cơ sở hạ tầng chưa được đầu tư nhiều do mới chia tách từ huyện Sông Mã còn tiềm ẩn nhiều nhân tố tác động đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, an ninh biên giới như: Di dịch cư tự do không theo quy hoạch; truyền học đạo trái pháp luật, vượt biên, buôn bán sử dụng các chất ma tuý, tái trồng cây thuốc phiện, tranh chấp đất đai, tàng trữ vũ khí, vật nổ, vi phạm lâm luật và các tệ nạn xã hội...

Để làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật nhà nước, ổn định cuộc sống xây dựng kinh tế, các thế hệ cán bộ, nhân viên, trí thức trẻ tình nguyện Đoàn KTQP 326 luôn nhận thức sâu sắc công tác dân vận là một bộ phận trong công tác vận động quần chúng của Đảng, nhà nước; một nội dung quan trọng trong hoạt động công tác đảng, công tác chính trị của Quân đội ta. Tiến hành công tác dân vận là không ngừng tăng cường mối quan hệ mật thiết, gắn bó máu thịt với nhân dân trên địa bàn Khu KTQP Sông Mã. Các thế lực thù địch ra sức tuyên truyền, móc nối, lôi kéo người dân thực hiện âm mưu, thủ đoạn “Diễn biến hòa bình”. Hiện nay, trên địa bàn có sự hoạt động đa tôn giáo với khoảng gần 9.700 tín đồ (chiếm 14 % dân số toàn vùng); 100% các tín đồ tôn giáo đều là người dân tộc thiểu số theo đạo Thiên Chúa giáo, Tin Lành miền Bắc, Liên hữu Cơ đốc Việt nam, Phúc âm đời đời và mới đây xuất hiện các tà đạo lạ như Đức thánh chúa trời mẹ, Đạo thiên sứ…

Công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt ở vùng dân tộc thiểu số, đồng bào theo đạo luôn được Đoàn KTQP 326 quan tâm, tham gia, tổ chức thực hiện đạt nhiều thành tựu đáng khích lệ, góp phần quan trọng thực hiện tốt chính sách dân tộc, tôn giáo của Đảng, nhà nước trong xây dựng và phát triển kinh tế - chính trị - văn hóa xã hội góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ quân sự - quốc phòng, an ninh trên địa bàn, đồng thời, củng cố, tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt quân dân, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện... Công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động, từ khi thành lập đến nay Đoàn KTQP 326 đã tổ chức 25 lớp tập huấn nghiệp vụ công tác dân vận, 15 lớp bồi dưỡng tiếng dân tộc MôngThái cho trên 1.200 lượt cán bộ, nhân viên; mở 11 lớp bồi dưỡng nhận thức về đảng, 15 lớp bồi dưỡng kiến thức quốc phòng cho gần 863 lượt già làng, trưởng bản, chức sắc, chức việc các tôn giáo. Tuyên truyền 143 buổi cho 6.558 lượt người dân; giao lưu văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao 52 buổi cho 2.120 lượt người; 14 lần tổ chức hội nghị tổng kết công tác dân vận, gặp mặt già làng, trưởng bản tiêu biểu trên địa bàn về dự và tham quan đơn vị với 750 lượt người…

Từ khi thành lập Đoàn đến nay, các tổ, đội công tác dân vận của Đoàn đã phối hợp tổ chức trên 536 buổi tuyên truyền, giải tán 04 vụ truyền đạo trái pháp luật, đưa đi cai nghiện cho 72 đối tượng nghiện hút, vận động 51 đối tượng bỏ đạo về hòa nhập với cộng đồng. Công tác tuyên truyền trên tuyến biên giới luôn được Đảng ủy, Chỉ huy Đoàn phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương tích cực triển khai, tập trung tuyên truyền về quy chế biên giới quốc gia, các hiệp định, hiệp ước bổ sung phân giới cắm mốc trên đất liền; tuyên truyền quan điểm, đường lối chủ trương chính sách đối ngoại của Đảng, nhà nước; về tình hữu nghị Việt nam - Lào... Đảng ủy, Chỉ huy Đoàn còn giúp cấp ủy, chính quyền địa phương kiện toàn trên 20 cấp ủy, chi bộ; 143 ban quản lý điều hành cấp xã, bản; 206 lượt tổ chức đoàn thể; xây dựng, củng cố 15 chi bộ quân sự, 83 chi đoàn dân quân. Đặc biệt, công tác tạo nguồn cán bộ là người dân tộc thiểu số được triển khai tích cực. Các Đội sản xuất và xây dụng cơ sở chính trị đứng chân trên địa bàn các xã đã tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền địa phương kết nạp hàng trăm đảng viên mới là người dân tộc thiểu số; xóa 13 bản “trắng” đảng viên, 54 bản không có chi bộ; xây dựng, củng cố trên 100 chi bộ bản. Phối hợp kiện toàn 226 tổ chức chính quyền xã, bản; 523 tổ chức đoàn thể; phát triển 3.058 đoàn viên, hội viên; giúp 128 bản có hương ước, quy ước thôn, bản; phát huy tốt vai trò trách nhiệm của 296 già làng, bí thư, trưởng bản có uy tín hoạt động tích cực, góp phần xây dựng củng cố 128 bản vững mạnh. Đoàn thường xuyên quan tâm công tác tạo nguồn cán bộ là người dân tộc thiểu số, tỉ lệ cán bộ, quân nhân chuyên nghiệp là người dân tộc thiểu số chiếm trên 20% quân số toàn đơn vị. Đến nay, Vùng dự án cơ bản chấm dứt tình trạng bản “trắng” đảng viên; hoạt động của chính quyền cơ sở có nhiều tiến bộ, các tổ chức chính trị - xã hội được củng cố, hoạt động có nền nếp, chất lượng khá hơn trước, góp phần tham mưu giúp chính quyền địa phương kiện toàn lực lượng dân quân tự vệ, dự bị động viên bảo đảm số lượng, chất lượng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Thực hiện nghị quyết số 150-nQ/ĐUQSTW ngày 10/8/1998, của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) về “Quân đội tham gia phát triển kinh tế, xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh trên các địa bàn chiến lược”, Đảng ủy, Chỉ huy Đoàn KTQP 326 đã chủ động triển khai thực hiện nhiều chương trình, dự án, tích cực tham gia có hiệu quả các chương trình kinh tế - xã hội của địa phương, kết hợp kinh tế với quốc phòng - an ninh. Đoàn tập trung bám sát địa bàn chiến lược, triển khai thực hiện có hiệu quả các dự án kinh tế kết hợp với quốc phòng phục vụ nhân dân trên địa bàn. Đoàn nhận đỡ đầu 210 hộ nghèo phát triển kinh tế gia đình vươn lên thoát nghèo bền vững; tư vấn kỹ thuật, hỗ trợ làm các thủ tục vay vốn, giúp ngày công với tổng số tiền trị giá hàng trăm triệu đồng. Đoàn triển khai xây dựng trên 93 km đường giao thông, 03 công tình nước sạch sinh hoạt phục vụ cho cán bộ, chiến sỹ và nhân dân trên địa bàn; sửa chữa, làm mới 22 nhà văn hóa, 45 cầu tràn, cống thoát các loại, khoan 07 giếng nước, khai hoang trên 120 ha ruộng lúa nước 2 vụ; sửa chữa, xây dựng mới 15 phòng học, 03 công trình nhà ở, bếp ăn bán trú cho giáo viên, nhà công vụ xã Sam Kha, trụ sở công an xã Mường Lèo; thi công 02 công trình điện phục vụ trên 2.000 hộ dân. Đoàn tổ chức khám, chữa bệnh, tư vấn sức khỏe, thu dung điều trị trên 38.120 lượt người dân, cấp thuốc miễn phí, tham gia chương trình quân, dân y tiêm chủng mở rộng cho 26.829 lượt cháu từ 01 đến 14 tuổi; xây dựng 03 bệnh xá quân, dân y kết hợp. Bên cạnh đó, Đoàn còn tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, các cuộc vận động, chương trình phối hợp với địa phương, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa mới”; Chương trình 134, 135 và chương trình “Tăng cường trí thức trẻ tình nguyện ở các Khu KTQP”; cuộc vận động quyên góp quỹ “ngày vì người nghèo”, quỹ “Cứu trợ thiên tai”, tổ chức xây dựng, sửa chữa “nhà tình nghĩa”, “nhà đồng đội”... đạt kết quả tốt.

Cán bộ, chiến sỹ Đoàn KTQP hướng dẫn kỹ thuật canh tác ngô trên đất dốc cho nhân dân Vùng dự án. Ảnh: Quang Minh

Thực hiện phong trào “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”, Đoàn tích cực giúp địa phương đào, xúc, san lấp mặt bằng hàng trăm ngàn m3 đất đá, sửa chữa, nâng cấp, làm mới 130km đường giao thông nội bản, 42km đường bê tông nông thôn; nạo vét, củng cố, xây dựng 04 công trình thủy lợi, 20km kênh mương phục vụ nước tưới cho trên 500 ha lúa nước 2 vụ. Đoàn 326 còn tham gia hàng ngàn ngày công lao động giúp dân làm chuồng trại, chăn nuôi; hỗ trợ vốn, giống, cây, con gia súc, gia cầm; giúp hộ gia đình khó khăn 330 con bò, 452 con lợn, hàng trăm con gia cầm; hướng dẫn kỹ thuật chuyển đổi giống cây trồng, vật nuôi...; tặng quà cho các đối tượng, gia đình chính sách, học sinh nghèo vượt khó với số tiền gần 01 tỷ đồng.

Bên cạnh những kết quả đạt được của Đoàn KTQP 326 về thực hiện công tác dân vận trong Khu KTQP Sông Mã, vùng dân tộc thiểu số, đồng bào theo đạo trên địa bàn Tây Bắc, còn bộc lộ một số hạn chế đó là: Một bộ phận cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trên địa bàn nhận thức chưa đầy đủ, đúng đắn vai trò, tầm quan trọng của công tác dân vận; nội dung, hình thức tiến hành các chỉ tiêu có lúc còn đơn điệu, chậm đổi mới, hiệu quả chưa cao; việc phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương chưa thường xuyên, thiếu chủ động, chưa phát huy hết sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng vũ trang, chính quyền địa phương, nhân dân trên địa bàn để cùng tham gia...

Với những kết quả đạt được nêu trên, Đoàn KTQP 326 rút ra bài học kinh nghiệm, điều chỉnh, bổ sung một số nội dung để tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ công tác dân vận trên địa bàn như sau:

Một là, quan tâm giáo dục, bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực thực tiễn tiến hành công tác dân vận cho cán bộ, nhân viên, trí thức trẻ tình nguyện. Tăng cường các hình thức, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo của cơ quan chính trị và chỉ huy các cấp nhằm bổ sung kiến thức, trình độ thực tiễn, khả năng công tác để cán bộ, nhân viên, trí thức trẻ tình nguyện của Đoàn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Hai là, nắm chắc địa bàn, tình hình nhân dân địa phương, xây dựng kế hoạch, thực hiện đúng, trúng, sáng tạo các nội dung, hình thức tiến hành công tác dân vận. Công tác dân vận của Đoàn KTQP 326 luôn diễn ra trên cùng một địa bàn và gắn với đối tượng cụ thể, cần coi trọng bám sát cơ sở, nắm chắc tình hình mọi mặt diễn ra trên địa bàn được phân công đảm nhiệm, nhất là khu vực trọng điểm, phức tạp, thời điểm diễn ra nhiệm vụ quan trọng, sự kiện chính trị lớn... giúp cho đơn vị thực hiện đạt kết quả cao trong tiến hành công tác dân vận.

Quán triệt, vận dụng được những yêu cầu trên trong thực hiện công tác dân vận trong Vùng dự án, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào có đạo trên địa bàn Tây Bắc đòi hỏi lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị phải khảo sát, nắm chắc đặc điểm địa bàn, dư luận nhân dân; âm mưu, thủ đoạn lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo của các thế lực thù địch, tình hình phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh trên địa bàn; hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng chính đáng, đời sống vật chất, tinh thần; sinh hoạt của chức sắc, chức viện tôn giáo cũng như các hoạt động của cấp ủy, chính quyền, nhân dân địa phương trên địa bàn.

Ba là, thực hiện tốt quy chế phối hợp giữa đơn vị với cấp ủy, chính quyền địa phương, các lực lượng đứng chân trên địa bàn. Thực tiễn cho thấy, thời gian qua có sự phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ giữa đơn vị với cấp ủy, chính quyền địa phương, các lực lượng đứng chân trên cùng địa bàn, công tác dân vận trong vùng dự án Khu KTQP Sông Mã nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào theo đạo trên địa bàn Tây Bắc đã đạt được những kết quả khá toàn diện. Hoạt động công tác dân vận của Đoàn KTQP 326 luôn đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung thống nhất của Đảng ủy, Chỉ huy đơn vị, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội, các đoàn thể địa phương cùng tiến hành công tác dân vận.

Bốn là, thường xuyên coi trọng, phát huy tốt vai trò người có uy tín già làng, trưởng bản, trưởng các dòng họ, chức sắc, chức việc tôn giáo, lão thành cách mạng, cựu chiến binh, người có tiếng nói và hành động, việc làm ảnh hưởng quan trọng, những tín đồ có phẩm sắc, chức vụ trong tôn giáo là bộ phận giữ vai trò quan trọng trong hoạt động đạo, có ảnh hưởng lớn tới các tín đồ và cộng đồng dân cư.

Thực hiện tốt công tác dân vận của Đoàn KTQP 326 ở Khu KTQP Sông Mã, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào theo đạo trên địa bàn Tây Bắc luôn luôn coi trọng vai trò của những người có uy tín trong cộng đồng dân cư, phát huy vai trò của các tầng lớp nhân dân, tín đồ tôn giáo trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, tham gia giám sát hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị ... để mọi người làm tròn bổn phận của một công dân, một tín đồ chân chính “tốt đời, đẹp đạo”.

Năm là, kết hợp chặt chẽ giữa thực hiện công tác dân vận với xây dựng cơ quan, đơn vị Quân đội vững mạnh, lấy xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện làm cơ sở để tiến hành công tác dân vận. Đẩy mạnh hoạt động công tác dân vận, trước hết phải xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện là điều kiện để làm tốt công tác dân vận ở vùng dân tộc thiểu số, đồng bào theo đạo. Xây dựng cảnh quan môi trường trong sạch, lành mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện, đời sống bộ đội được bảo đảm; đoàn kết nội bộ tốt, lãnh đạo, chỉ huy không có tiêu cực, gắn bó mật thiết với cấp ủy, chính quyền địa phương thì sẽ được nhân dân quan tâm tạo điều kiện tốt hơn. Xác định rõ, mục tiêu làm tốt công tác dân vận là tiêu chí để đánh giá chất lượng xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện; cơ sở để giáo dục, rèn luyện bộ đội, góp phần xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện.

Tiếp tục quán triệt, thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở và làm tốt công tác tuyên truyền, vận động quần chúng tạo bầu không khí dân chủ, đoàn kết khơi dậy và phát huy trí tuệ của mọi quân nhân, coi trọng, phát huy vai trò của các tổ chức, hướng mọi hoạt động vào hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chung của đơn vị. Giáo dục, bồi dưỡng nâng cao kiến thức, năng lực, trình độ chuyên môn mọi mặt cho cán bộ, chiến sĩ, nhân viên, trí thức trẻ tình nguyện góp phần xây dựng, nâng cao năng lực hoạt động của tổ chức đảng, đội ngũ cán bộ chỉ huy và các tổ chức quần chúng, rèn luyện bộ đội có ý thức tự giác, chấp hành nghiêm pháp luật nhà nước, kỷ luật Quân đội và giữ nghiêm kỷ luật quan hệ quân - dân.