Đối với Quân đội nhân dân Việt Nam, lao động sản xuất phát triển kinh tế là một trong những chức năng cơ bản; đồng thời cũng là chủ trương đúng đắn, nhất quán, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước. 

 

Cách đây hơn 20 năm, trong giai đoạn cách mạng mới, nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân bảo vệ Tổ quốc, theo đề nghị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Đảng, Chính phủ đã cho phép Quân đội triến khai thành lập các đoàn KT-QP thực hiện nhiệm vụ xây dựng và phát triển các khu KT - QP. Ngày 31/3/2000, Thủ tướng chính phủ đã có Quyết định số 277/2000/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án tổng thể Quân đội tham gia xây dựng phát triển kinh tế - xã hội ở các xã đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa gắn với các khu quốc phòng - an ninh trên địa bàn chiến lược biên giới, ven biển; tiếp đến là Quyết định số 43/2002/QĐ-TTg ngày 21/3/2002 của Thủ tướng phê duyệt bổ sung đề án Quy hoạch tổng thể các khu KT-QP trong tình hình mới... Đây là cơ sở để đến nay Bộ Quốc phòng triển khai xây dựng được 29/33 khu KT-QP (trong đó có 1 khu đã kết thúc đầu tư, 5 khu đang triển khai thủ tục chuẩn bị đầu tư). Bộ Quốc phòng cũng đã thành lập 24 đoàn KT-QP trực thuộc các quân khu, Binh đoàn 15 và Binh đoàn 16, đóng vai trò là lực lượng nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ sản xuất, xây dựng kinh tế; làm công tác dân vận, xây dựng cơ sở chính trị trên địa bàn  đóng quân; giúp dân xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới; đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, củng cố thế trận quốc phòng, an ninh…
 

Mô hình trồng gừng trong bao tại Đoàn KTQP 92

 

Trong thời gian qua, các đoàn KT - QP đã phát huy tốt vai trò và chức năng, nhiệm vụ trong xây dựng khu KT - QP nói riêng và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc nói chung, được cấp ủy chính quyền và nhân dân tại địa bàn khu KT - QP tin tưởng, đánh giá cao, nổi bật là:

 

Thứ nhất, tích cực huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, xây dựng lực lượng theo chỉ lệnh của Bộ Quốc phòng. Các đoàn thường xuyên nắm chắc tình hình địa bàn, sẵn sàng xử lý kịp thời, hiệu quả các tình huống xảy ra, không để bị động bất ngờ; tổ chức xây dựng, sắp xếp bố trí, sử dụng, thực hiện đúng chế độ chính sách cho cán bộ, chiến sĩ theo quy định hiện hành; tiếp nhận, huấn luyện, kiểm tra quân nhân dự bị, phương tiện kỹ thuật. Chủ trì tổ chức tập huấn, huấn luyện công tác quân sự, chính trị và công tác chuyên môn khác cho các đối tượng theo quy định. Phối hợp với lực lượng vũ trang đóng quân trên địa bàn bảo đảm an ninh biên giới…

 

Thứ hai, xây dựng và bảo vệ khu vực phòng thủ, thực hiện hiệu quả kế hoạch phối hợp giữa Bộ Quốc phòng với Bộ Công an trong bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội. Các đoàn KT - QP phối họp chặt chẽ với lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng và chính quyền địa phương xây dựng phương án, kế hoạch, quy chế phối hợp tham gia giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn các khu KT - QP; tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền địa phương và nhân dân về xây dựng lực lượng tại chỗ và thực hiện nhiệm vụ xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân. Luôn chủ động nắm, kiểm soát chặt chẽ tình hình, đấu tranh phòng, chống có hiệu quả, làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, phản động, giữ vững ổn định chính trị, chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia. Đối với hướng biển đảo, làm chỗ dựa vững chắc cho nhân dân và các lực lượng khác tham gia các hoạt động kinh tế trên biển và hải đảo. Nhờ đó, thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân được giữ vững và tăng cường, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội, trở thành chỗ dựa tin cậy cho cấp ủy, chính quyền địa phương và nhân dân.
 

Y, bác sỹ Đoàn KTQP 379 khám chữa bệnh cho người dân

 

Thứ ba, thực hiện công tác dân vận, tham gia đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, củng cố thế trận quốc phòng, an ninh. Các đoàn KT - QP đã phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương và các lực lượng vũ trang đóng quân trên địa bàn nâng cao đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần cho nhân dân; tuyên truyền vận động nhân dân nắm vững và thực hiện tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và nhiệm vụ chính trị của địa phương. Tham gia xây dựng hệ thống chính trị cơ sở địa phương vừng mạnh, chăm sóc y tế, khám chữa bệnh cho nhân dân. Đến nay, các đoàn đã hoàn thành đỡ đầu, đón nhận được trên 101.000 hộ dân; đỡ đầu, ổn định tại chỗ, giúp dân xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm cho gần 70.000 hộ dân; hoàn thành mục tiêu đón nhận, sắp xếp dân cư trong các khu KT - QP được trên 31.500 hộ dân (trong đó có 7.150 hộ đồng bào dân tộc, tổ chức quy hoạch 15.847 hộ dân di cư từ các vùng khác đến); xây dựng mới được 536 điểm dân cư tập trung với trên 32.000 hộ dân... Từ nay đến hết năm 2025, tiếp tục hỗ trợ 100.000 hộ dân theo Quyết định số 1391/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Xây dựng 202 tuyến đường giao thông các loại với tổng chiều dài trên 2.400 km; 134 cầu bê tông và cầu treo độc lập; trên 29.300m2 lớp học; 52 công trình cấp điện; 86 công trình cấp nước tập trung... Các công trình hạ tầng sau khi xây dựng xong đều được bàn giao cho địa phương quản lý theo đúng quy định; được khai thác, sử dụng có hiệu quả, hỗ trợ tốt cho nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội địa phương.

 

Hệ thống bệnh xá quân dân y của các đoàn KT - QP đã khám bệnh và thu dung điều trị cho trên 2,2 triệu lượt bệnh nhân... Củng cố là 58 trạm và 12 bệnh xá quân dân y thuộc các khu KT - QP; tổ chức đào tạo, tập huấn cho hàng nghìn nhân viên y tế của các đoàn và nhân viên y tế thôn, bản... 

 

Các đoàn KT - QP còn tập trung tham gia giúp địa phương phát triển đảng viên mới, xóa được 344 thôn, bản “trắng” đảng viên; bồi dưỡng, tạo nguồn phát triển đảng cho trên 2.700 quần chúng; đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ cho hàng nghìn lượt cán bộ trưởng, phó thôn, bản, buôn, ấp; kiện toàn, củng cố giúp hàng nghìn chi bộ, tổ chức chính trị - xã hội đi vào hoạt động có nền nếp; triển khai 2 đề án tăng cường đưa trí thức trẻ tình nguyện đến công tác tại các khu KT - QP với trên 2.000 lượt trí thức trẻ tình nguyện tham gia. 
 

Cán bộ Đoàn KTQP 327 tặng cây mít giống cho người dân

 

Thứ tư, thực hiện nhiệm vụ khu KT-QP theo quyết định của Thủ tướng Chỉnh phủ. Thực hiện nhiệm vụ xây dựng, phát triển kinh tế, các đoàn KT - QP đã triển khai có hiệu quả các chương trình hỗ trợ vùng đặc biệt khó khăn của Chính phủ. Đổi với Chương trình 135 về phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc, miền núi, các đoàn đã tổ chức được 140 mô hình gồm mô hình trình diễn và hỗ trợ trực tiếp, tổ chức 145 lớp tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật và trên 200 lượt mô hình làm kinh tế kết hợp với các lớp tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật và hội nghị đầu bờ; trên 15.000 lượt hộ nghèo được thụ hưởng dự án; góp phần đưa tỷ lệ hộ nghèo tại địa bàn từ 45 - 90% trong thời gian đầu xuống còn 30 - 10%. Các đoàn đã và đang tiếp tục triến khai 25 dự án bảo vệ và phát triển rừng; triến khai hiệu quả dịch vụ 2 đầu (thu mua, chế biến nông sản; cung cấp vật tư nông nghiệp, chuyển giao kỹ thuật cho dân...), góp phần quan trọng trong hồ trợ nhân dân sản xuất, phát triển kinh tế. 

 

Có thể nói, đến nay, các đoàn KT - QP cơ bản đã thực hiện tốt nhiệm vụ Đảng, Nhà nước và quân đội tin tưởng, giao phó, xây dựng các khu KT - QP đạt mục tiêu về quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, góp phần ổn định chính trị, xây dựng thế trận lòng dân tại các địa bàn trọng điểm, khu vực biên giới, biển, đảo. Bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ xây dựng các khu KT - QP, các đoàn gặp không ít những khó khăn, bất cập, như nhận thức về vai trò, nhiệm vụ của đoàn KT - QP trong lao động sản xuất, tham gia xây dựng kinh tế kết hợp với quốc phòng của các cấp, các ngành cả trong và ngoài Quân đội có lúc, có nơi chưa đầy đủ; nhiều chủ trương, chính sách pháp luật chưa được cụ thể hóa; tiềm năng, thế mạnh của các đơn vị chưa được khai thác hết, gây lãng phí nguồn lực; cơ chế chính sách đãi ngộ đối với cán bộ, chiến sĩ còn hạn chế. Việc tổ chức triển khai quản lý, xây dựng các khu KT - QP ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo chưa được quan tâm đúng mức; nguồn lực chưa đáp ứng nhu cầu triển khai theo quy hoạch khu KT - QP đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; chưa thực hiện tốt việc lồng ghép trong các chương trình, dự thể để tham gia phát triển kinh tế biển, đảo; hiệu quả chưa tương xứng với tiềm năng. Tổ chức, biên chế và mô hình quản lý tại các đoàn chưa thống nhất, chưa phù hợp với điều kiện thực tế. Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng những khó khăn, bất cập và yếu kém nêu trên để tăng cường xuyên tạc, chống phá.

 

Để hoạt động của các đoàn KT - QP trong thời gian tới có những chuyển biến tích cực, đạt hiệu quả hoạt động tốt hơn nữa cần tập trung một số giải pháp chủ yếu sau:

 

Một là, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị khảo sát thực trạng các đoàn KT - QP, điều chỉnh biên chế, tổ chức; tăng cường đội ngũ cán bộ chuyên môn kỹ thuật nghiệp vụ đủ khả năng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chủ đầu tư dự án khu KT - QP theo hướng giảm trung gian, giảm tối đa biên chế cơ quan, tăng cường quân số cho các đơn vị, các đội sản xuất; đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng cán bộ kỹ thuật, cán bộ là người dân tộc ở địa phương, trí thức trẻ tình nguyện. Thống nhất tên gọi của đoàn KT - QP và các đơn vị trực thuộc đoàn; nghiên cứu tăng biên chế cho các đội sản xuất để có đủ khả năng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ (mỗi đội khoảng 9-11 đồng chí, có 1 cán bộ quân y). Ban hành biểu tổ chức biên chế đối với các đoàn sau khi tổ chức lại hoặc chưa được ban hành.
 

Cán bộ Đoàn KTQP 338 hướng dẫn người dân nuôi bò sinh sản

 

Hai là, làm rõ chức năng, nhiệm vụ chính trị của đoàn KT - QP. Đó là tập trung vào nhiệm vụ quân sự, quốc phòng kết hợp với xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội; thực hiện công tác dân vận, góp phần xây dựng thế trận phòng thủ khu vực biên giới; không tập trung vào sản xuất, kinh doanh đơn thuần mà chỉ có vai trò "bà đỡ" cho người dân và tổ chức kinh tế của địa phương. Làm tốt công tác tư tưởng cho cán bộ làm nhiệm vụ xây dựng khu KT - QP khi thực hiện tổ chức, biên chế mới.

 

Ba là, tổ chức lại mô hình sản xuất tại các khu KT - QP theo hướng tập trung ưu tiên phát triển kinh tế hộ gia đình; đẩy mạnh hình thức dịch vụ 2 đầu giúp dân phát triển kinh tế bằng hình thức thông qua hoạt động trực tiếp của đoàn hoặc giúp chính quyền địa phương tổ chức dịch vụ, tạo điều kiện cho người dân tự vươn lên trong xóa đói giảm nghèo. Có thể tổ chức các mô hình nhỏ, hỗ trợ chính quyền địa phương triển khai xây dựng các xí nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính hoặc hợp tác xã làm dịch vụ 2 đầu giúp dân. Kiên quyết không để đồng bào trong vùng dự án khu KT - QP bị đói; bảo đảm đủ diện tích đất ở, đất sản xuất cho đồng bào; từng bước giúp dân thoát nghèo, nâng cao và giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc, ổn định phát triển cuộc sống; chuẩn bị sẵn sàng mọi yếu tố để có thể chuyển giao nhiệm vụ và cơ sở vật chất cho Nhà nước và chính quyền địa phương khi có yêu cầu. Chuyển đổi mô hình doanh nghiệp sang mô hình đoàn KT - QP đối với một số doanh nghiệp Quân đội.

 

Bốn là, xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch phối hợp các lực lượng tham gia thực hiện giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn các khu KT - QP theo Nghị định số 03/2019/NĐ-CP ngày 5/9/2019 của Chính phủ. Chú trọng công tác xây dựng thế trận quốc phòng - an ninh bền vững thông qua việc bố trí dân cư, huấn luyện quân nhân dự bị trong thế trận phòng thủ khu vực.

 

Có thể khẳng định, phát huy chức năng của đội quân công tác, các đoàn KT - QP đã tham gia thực hiện hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội, làm nòng cốt giúp nhân dân xóa đói giảm nghèo; hỗ trợ nhân dân địa phương phát triển sản xuất, ổn định đời sống, góp phần xây dựng thế trận lòng dân vững chắc trên các địa bàn trọng điểm, chiến lược. Thành công bước đầu của việc xây dựng, quản lý và phát triển các khu KT - QP càng thêm khẳng định quan điếm kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế của Đảng; chức năng đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất của Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới. Qua đó, củng cố và phát huy hình ảnh tốt đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ” trong lòng nhân dân. Từ những kết quả và kinh nghiệm đã đạt được, các đoàn KT - QP cần tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt, đổi mới phương pháp, cách làm, đẩy mạnh xây dựng, nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu KT - QP, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện thắng lợi chiến lược quân sự, quốc phòng Việt Nam trong tình hình mới./.